Бұқаралық коммуникация құралдарының этносаралық қатынастардағы қақтығыс әлеуетінің деңгейіне әсері

Цифрлық технологиялардың дамуы ақпаратты тарату және өңдеу процесін едәуір жеделдетті, бұл өз кезегінде қоғам өмірінің көптеген аспектілеріне әсер етті.

БКҚ-нің мұндай дамуы, бір жағынан, мәдени кеңістіктің жаһандануымен қатар жүреді. Екінші жағынан, этникалық бірегейлікті дамыту, этникалық және ұлттық өзін-өзі танытуға ұмтылу.

Цифрлық технологияларды дамытудың негізгі кезеңдерінің бірі – бұқаралық коммуникация құралдарының қоғам ішіндегі әлеуметтік, экономикалық, саяси және басқа процестерге, әсіресе этносаралық қатынастардың қақтығысты әлеуеті деңгейіне әсерін күшейту болып табылады.

Қазақстандағы этносаралық қатынастар мәселесін өзектендіру әртүрлі этникалық топтардың өкілдері қатысқан тұрмыстық немесе әлеуметтік қақтығыстардың әртүрлі деңгейлерін жаппай ақпараттық сүйемелдеумен тікелей байланысты. 

Бұқаралық коммуникация құралдарының мұндай оқиғаларды күн тәртібіне айналдыруы олардың этносаралық қақтығыстардың пайда болуы мен дамуына әсер ету деңгейі туралы мәселені ашық қалдырады. БКҚ қызметкерлеріне ақпарат берудің субъективтілігін болдырмау, этникалық тегіне сілтемелерден аулақ болу, материалдың дұрыстығын тексеру және осындай оқиғалар туралы өзекті ақпаратты уақтылы ұсыну маңызды.

Қазақстан азаматтары елдегі өмір туралы ақпаратты теледидар, әлеуметтік желілер және жаңалықтар сайттары (Интернет-ресурстар) арқылы алады. Респонденттер интернет-кеңістіктегі сенімнің негізгі көздерін атап өтті: Tengrinews.kz, Nur.kz, және Zakon.kz.  

Зерттеу барысында қазақстандықтарды БАҚ-та қызықтыратын негізгі тақырыптар туралы сұрақ қойылды. Халықтың қызығушылығын тудыратын бес негізгі тақырыпқа: елдегі оқиғалар туралы жаңалықтар, ойын-сауық контенті, басқа елдердің жаңалықтары, білім беру контенті және саяси жаңалықтар кіреді. Этносаралық қатынастар саласындағы жаңалықтар азаматтарды аз дәрежеде қызықтыратынын атап өту маңызды.

Зерттеуге қатысушылардың пікірінше, қоғамда қақтығыс әлеуетін қалыптастырудың ең үлкен қаупі этникалық бейнелер мен оң және теріс стереотиптер туралы ақпарат болып табылады. Жоғары қайшылықты әлеуетке ие тағы бір тақырып – тіл мәселесі, атап айтқанда тілдік негіздегі қысымшылық. Зерттеудің мұндай нәтижелері бұқаралық ақпарат құралдарында оқиғаларды жариялау кезінде оқиғаға қатысушылардың этникалық және тілдік ерекшеліктеріне назар аудармау маңызды екенін көрсетеді.

Бұл ретте сараптамалық қоғамдастық қазақ тілінің біріктіруші әлеуетін бірнеше рет атап өтті.  Біртұтас ұлт қазақ тілі төңірегінде қалыптасатын Қазақстанның оңтүстігі оң тәжірибе көрсетіп отыр.

Этномәдени өзара әрекеттесудің маңызды мәселелерін жариялау кезінде БАҚ-тың әлеуметтік жауапкершілігінің болмауы қақтығыс әлеуетінің артуына және тіпті қақтығыстардың одан әрі шиеленісуіне әкеледі. Осыған байланысты, қазір бұқаралық ақпарат құралдары, әсіресе этникалық мәселелерде жоғары қақтығыс әлеуетімен сипатталатын ерекше әлеуметтік сала ретінде танылуда. 

Бұқаралық ақпарат құралдары этникалық топтарды қате бейнелеу, жағымсыз «этникалық бейнелер» жасау арқылы этносаралық қақтығысты тереңдете алады. Ұлтшылдық, ксенофобия, кемсітушілік, этникалық көші-қон, этносаралық қақтығыстар, сондай-ақ терроризм, діни экстремизм сияқты этносаяси қатынастардың өткір мәселелеріне БАҚ-тың реакциясы ерекше маңызға ие.

 Сонымен қатар, БКҚ-нің сындарлы рөлі өте маңызды, ол халықтың қоғамдық пікірі мен көңіл-күйін қалыптастырудың маңызды құралы.